نسخه‌هایِ خطّیِ «کتاب‌خانه دانشگاهِ دولتیِ داکا»

«دانشگاهِ داکا» در 1921 در بنگلادش تاسیس شد. از همان آغاز، این دانشگاه، کمیته‌ای تحتِ عنوانِ «کتاب‌خانه دانشگاهِ حامیِ مطالعاتِ پیشرفته و فرهنگِ عمومی» تشکیل داد. سپس «دانشگاهِ داکا»، کارشناسانی به عنوانِ مامور در استان‌هایِ مختلفِ بنگلادش برایِ جستجو و به دست‌آوردنِ منابعِ نسخه‌خطّیِ کهنه و کم‌یاب به کارگُماشت. ماموران نیز با توسّل به شیوه‌هایِ گوناگون، صاحبانِ کتاب‌خانه‌هایِ شخصیِ دارایِ نسخه‌هایِ کم‌یاب و گران‌بها را به فروختن یا هدیه‌کردن به دانشگاه ترغیب و تشویق نمودند. در گزارشِ سالانه، سالِ 1925، «دانشگاهِ داکا» مبلغِ 5000 روپیه برایِ خریداری نسخ‌خطّی برآورده شده است که اکثرِ نسخه‌هایِ خطّی به زبانِ سانسکریت و بنگالی بوده‌اند. همچنین برایِ اوّلین بار، حدودِ 790 نسخه‌خطّیِ فارسی و عربی بر مبنایِ گزارشِ سالانه 1928 «دانشگاهِ داکا» توسّطِ برخی از کتاب‌خانه‌هایِ شخصی به دانشگاه اهدا شده است.

سپس از سالِ 1960 پروفسور عبدالبرکت محمّد حبیب‌الله – استادِ فرهنگ و تاریخِ «دانشگاهِ داکا» - به عنوانِ مسئولِ تهیّه این فهرستِ نسخ‌خطّی مامور گردید. مجموعِ نسخه‌هایِ خطّیِ فارسی، عربی و اردو براساسِ شیوه‌هایِ نوین گردآوری و تهیه فهرستِ نسخ‌خطّی و مشاوره با کتاب‌دارهایِ باتجربه و همکاریِ «دانشگاهِ داکا» به مدّتِ 8 سال جمع‌آوری و در قالبِ مجموعه سه جلدی فهرستِ نسخ‌خطّیِ فارسی، عربی و اردو به ترتیب در سال‌هایِ 1966 و 1968 و 2008 عرضه گردید:

A. B. M. Habibullah, Descriptive Catalogue of the Persian, Urdu and Arabic Manuscripts in the Dacca University Library.

 جلدِ اوّلِ این فهرست شاملِ: 364 نسخه‌خطّیِ فارسی با طبقه‌بندیِ موضوعی چون: تاریخ، زندگی‌نامه‌ها، داستان‌ها، رُمان‌ها، شعر، نامه‌ها، مقالات، فرهنگ‌نویسان و دستورِ زبان، خداشناسی شاملِ: ادبیاتِ قرآنی، سنّت‌ها، عقاید، فقه، عقایدِ غیرِ مسلمانان درباره اسلام، عرفان و تصوّف، علوم شامل: علومِ ذهنی، اخلاقی، فیزیکی، دائره‌المعارف‌ها، فلسفه، منطق، اخلاق، داروشناسی، نجوم، خوشنویسی،پرورشِ پرندگانِ شکاری.

جلدِ دوّمِ این فهرست شاملِ: نسخه‌هایِ خطّیِ اردو در موضوعاتِ: تاریخ، زندگی‌نامه‌ها، داستان‌ها، رُمان‌ها، شعر، اخلاق، داروشناسی و فرهنگ‌نویسان.

جلدِ سوّم این فهرست شاملِ: نسخه‌هایِ خطّیِ عربی در موضوعاتِ: خداشناسی، قرآن، حدیث، علومِ فلسفی، منطق، تاریخ، زندگی‌نامه، داروشناسی، ستاره‌شناسی، زمین‌شناسی، فیزیک و غیره.

شایانِ ذکر است که اکنون، «کتاب‌خانه دانشگاهِ دولتیِ داکا» دارایِ حدودِ 20 هزار نسخه‌خطّی به زبان‌هایِ: سانسکریت، بنگالی، اردو، فارسی، عربی، هندی، آسامی، ماتیلی است.

(برگرفته از کتابِ: «شورِ قندِ پارسی در بنگلادش»؛ بررسیِ وضعیّتِ زبان و ادبیاتِ فارسیِ در بنگلادش، نویسندگان: دکتر الهام حدّادی – دکتر فرهاد درودگریان- نشرِ خاموش،سالِ چاپ: 1397، صفحات: 71-73)

این فهرستِ سه جلدی را دانلود کنید.

http://repository.library.du.ac.bd/xmlui/handle/123456789/1121

با سپاس از دکتر زابد احمد (استادِ علوم اطّلاع‌رسانی و مدیریتِ کتا‌ب‌خانه و مدیرِ محترمِ کتاب‌خانه مرکزیِ دانشگاهِ داکا، بنگلادش)